|
|
 |
» Uno Selecta - w³oska nowo¶æ 1987 r.
autor:
misiaczek
 Modyfikacja artyku³u: 2006-03-24 19:46:35, ods³on: 15045
W czerwcu 1987r. w Budapeszcie odby³o siê sympozjum dziennikarzy z krajów socjalistycznych, zorganizowane przez koñcem FIAT-Lancia dla przedstawienia obecnego stanu i zamierzeñ na najbli¿sze lata turyñskiego giganta. Dynamiczny rozwój i wyniki finansowe FIATa w ostatnim czasie s± godne podziwu, firma zajmuje 1 miejsce na europejskim rynku samochodów osobowych, jest takie znacz±cym w Europie producentem maszyn roboczych, oprzyrz±dowania produkcyjnego i in. Podstawowym celem spotkania by³o szersze zaprezentowanie gamy samochodów wytwarzanych przez koñcem. W tym celu umo¿liwiono jazdy próbne na trasie Budapeszt-Tihany nad Balatonem oraz krótkie testy wszystkich samochodów grupy. By³y w¶ród nich m.in. Lancia Thema (A-TM 6/1985), Uno (A-TM 7/1983). Lancia Y10 (A-TM 12/1986). Prawdziwa sensacjê wywo³a³ jednak najnowszy model Fiata - Uno Selecta, wyposa¿ony w bezstopniow± przek³adniê automatyczn±. Szczê¶liwym zbiegiem okoliczno¶ci przedstawiciel A-TM mia³ mo¿liwo¶æ odbycia prawie 300-kilometrowej trasy prób, w czasie której dokonali¶my pomiarów podstawowych parametrów dynamicznych. Poni¿ej przedstawiamy krótki opis rozwi±zañ technicznych Selecty.
Informacje nap³ywaj±ce ze znanych ¶wiatowych koncernów samochodowych zdaj± siê potwierdzaæ, ¿e bezstopniowe przek³adnie pasowe znajd± - po wielu latach prób i badañ - powszechne zastosowanie w konstrukcji samochodów. Podobnie jak to by³o z napêdem na wszystkie ko³a, odwa¿n± decyzjê podjêli Japoñczycy, chocia¿ rozwi±zanie techniczne powsta³o w Europie. Firma Subaru w swym modelu Justy ECVT wprowadzi³a przek³adniê bezstopniow± typu van Doorne. Niemal jednocze¶nie, w kwietniu 1987r. zdecydowa³ siê na ten krok FIAT z modelem Uno Selecta, a tak¿e Ford z Fiest± CTX o niemal identycznych rozwi±zaniach przek³adni.
Przek³adnie bezstopniowe opisywali¶my w A-TM 2/85 i 5/87, radzimy zapoznaæ siê z nimi przy czytaniu niniejszego opisu Selecty. Próby zastosowania przek³adni bezstopniowych w samochodach trwa³y kilka dziesiêcioleci. G³ówn± trudno¶æ stanowi³ dobór odpowiedniego tworzywa i skonstruowanie trwa³ego elementu przenosz±cego napêd. Przez d³ugi czas stosowano gumowy pasek klinowy. W roku 1965 Hub van Doorne zastosowa³ pasy metalowe z ta¶my stalowej; w 1972 r. pomys³owy Holender za³o¿y³ w Tilburgu w³asne przedsiêbiorstwo Van Doorne Transmissie BV (VDT). Obecnie nale¿y ono w 49% do pañstwowej firmy holenderskiej MTP, w 27% do Volvo i 24% do FIATa, produkuje dziennie ok. 100 skrzyñ CVT (Continously Variable Transmission).
Sercem skrzyñ CVT jest przenosz±cy napêd pas stalowy o przekroju trapezowym (rys. 1). Zbudowany jest on z dwu ta¶m powsta³ych z pakietu - zazwyczaj dziesiêciu- pier¶cieni o grubo¶ci 0,18 mm ze stali maraging. Ta¶my po³±czone s± przez ok. 300 z³±czek wykonanych ze stali wysokowytrzyma³ej. Tak zmontowany pas za³o¿ony jest na ko³a pasowe wa³ka g³ównego i wa³ka zdawczego (rys. 2). Ko³a sk³adaj± siê z dwóch po³ówek, z których jedna jest przesuwna. Jej przesuwanie zmienia szeroko¶æ trapezowego gniazda ko³a pasowego a tym samym po³o¿enie paska i promieñ przy³o¿enia si³. Do przesuwania po³ówki ko³a s³u¿y uk³ad hydrauliczny sk³adaj±cy siê z pompy zêbatej napêdzanej przez silnik i systemu zaworów doprowadzaj±cych po otrzymaniu w³a¶ciwego sygna³u olej pod ci¶nieniem do si³owników przy ko³ach pasowych. Instalacja hydrauliczna uruchamia tak¿e dwa zamontowane na wa³ku g³ównym wielop³ytkowe sprzêg³a cierne osobno do jazdy do przodu i do ty³u. Sprzêg³a te, wyposa¿one we w³asne ch³odnice oleju, po przekroczeniu prêdko¶ci obrotowej ja³owego biegu silnika przenosz± za po¶rednictwem przek³adni planetarnej napêd na ko³a pasowe.
W momencie uruchomienia silnika po³ówki ko³a pasowego na wa³ku g³ównym s± ca³kowicie rozsuniête, pas znajduje siê w najni¿szym po³o¿eniu co odpowiada najmniejszemu prze³o¿eniu. Przy zwiêkszaniu prêdko¶ci obrotowej silnika (przyspieszaniu) ruchoma po³ówka ko³a zbli¿a siê do nieruchomej przesuwaj±c pas na wiêksz± ¶rednicê; odwrotnie dzieje siê z ko³em pasowym na wa³ku odbioru mocy.
Zmiana prze³o¿enia zachodzi p³ynnie, zale¿nie od zmiennych warunków jazdy rys. 3. Przy niskich prêdko¶ciach prze³o¿enie wynosi 1:2,47, przy wysokich 1:0,445, tj. rozpiêto¶æ prze³o¿eñ równa jest 5,843 (w skrzyni mechanicznej 5,01).
Zmianê prze³o¿enia zilustrowano na rys. 4. Po ustawieniu d¼wigni zmiany biegów w pozycji „D" (Drive) sprzêg³o jazdy do przodu zostaje czê¶ciowo w³±czone dla z³agodzenia efektu przekazania mocy na ko³a i zapobie¿enia cofaniu na wzniesieniach. Zwiêkszenie prêdko¶ci obrotowej silnika spowoduje ca³kowite zasprzêglenie i samochód rusza. Od tej chwili elektroniczny uk³ad kontrolny ustala prze³o¿enie w zale¿no¶ci od prêdko¶ci obrotowej, prêdko¶ci jazdy i zapotrzebowania na moc zgodnego z po³o¿eniem peda³u przyspieszenia. Zmiana prze³o¿enia zachodzi wzd³u¿ górnej krzywej, odpowiadaj±cej wysokim prze³o¿eniom, przy ma³ym zapotrzebowaniu na moc (peda³ lekko wci¶niêty), b±d¼ te¿ wzd³u¿ dolnej krzywej przy pedale bardziej wci¶niêtym. Prze³o¿enia niskie s± utrzymywane d³u¿ej, je¿eli peda³ jest wci¶niêty do oporu. Nie dopuszcza siê przy tym do przekroczenia prêdko¶ci obrotowej 5000 obr/min, co zapobiega nadmiernemu zu¿yciu przek³adni i ha³asowi. Widoczne jest, ¿e zmiana prze³o¿enia mo¿e przebiegaæ tak¿e wzd³u¿ krzywej D-L odpowiadaj±cej prze³±czeniu przek³adni na zakres pracy „L" Low. Zmiana sposobu sterowania powoduje utrzymywanie silnika w zakresie prêdko¶ci obrotowych odpowiadaj±cych maksymalnemu momentowi. Mo¿na to wykorzystaæ do poprawy w³a¶ciwo¶ci dynamicznych samochodu. Wg pomiarów przeprowadzonych w czasie próbnej jazdy Selecta osi±gnêli¶my przyspieszenie 0-100 km/h w ci±gu 15,5 s (co potwierdza dane fabryczne) stosuj±c zmianê prze³o¿enia, natomiast wy³±cznie na zakresie Drive czas ten wyniós³ 19 s. Przyspieszenie od 80 do 100 km/h trwa ok. 5,5 s na zakresie L i o 1 s d³u¿ej na zakresie D. Bieg Low u³atwia tak¿e hamowanie silnikiem.
Inne parametry Uno Selecta to: prêdko¶æ maksymalna 148 km/h, czas przejechania pierwszego kilometra 37,0 s, zu¿ycie paliwa: 4,8 dm3 na 100 km przy prêdko¶ci 90 km/h, 6,5 dm3 przy 120 km/h i 7,6 dm3 w cyklu miejskim. S± to warto¶ci niemal identyczne jak w samochodzie z przek³adni± mechaniczn±, zalet± Selecty jest przede wszystkim zwiêkszenie komfortu jazdy, zw³aszcza w ruchu miejskim gdy konieczna jest czêsta zmiana prze³o¿enia. Przy zastosowaniu CVT kierowca mo¿e po¶wiêciæ wiêcej uwagi kierowaniu pojazdem. Zmianê prêdko¶ci obrotowej mo¿na obserwowaæ na zabudowanym na tablicy przyrz±dów „ekonometrze" wskazuj±cym ekonomiczny zakres jazdy.
Koszt przek³adni CVT jest wiêkszy ni¿ skrzyni mechanicznej, przyk³adowo Fiesta z tak± przek³adni± kosztuje 670 funtów wiêcej (ok. 10% ceny), podobny jest przyrost ceny Selecty. Je¿eli jednak cenê 5-biegowej skrzyni mechanicznej przyj±æ za 100%, to przek³adnia bezstopniowa kosztuje 170 a 4-biegowa skrzynia automatyczna z hydraulicznym przetwornikiem momentu 220%. St±d te¿ rosn±ce zainteresowanie producentów samochodów z przek³adniami pasowymi i sta³y rozwój oraz badania nowych rozwi±zañ w wyspecjalizowanych wytwórniach.
mgr in¿. Wojciech Karwas
AUTO - Technika Motoryzacyjna 10`87
 | | rys1 |
|
 | | rys2 |
|
 | | rys2 |
|
 | | rys3 |
|
 | | rys4 |
|
|
|
|
|
)
)
)
)
)